Al is je vriendje nog zo leuk, vroeg of laat komt er een moment dat je hem achter het behang zal willen plakken. Je frustraties verbergen en mooi weer spelen is dan lang niet altijd de beste oplossing: wat stoom afblazen tegen elkaar kan opluchten en helpen onderhuidse spanningen aan de oppervlakte te krijgen. Deze kunnen daarna makkelijker worden aangepakt en hopelijk opgelost. Het is wel zaak om te voorkomen dat er al te kwetsende dingen worden gezegd, die littekens achterlaten in de relatie. De confrontatie mag in ieder geval niet lichamelijk worden.
De eerste ruzie
Er zijn stelletjes die in het openbaar alleen maar glimlachen naar elkaar en nooit bewust iets zullen laten doorschemeren over interne spanningen. Ook al zijn ze dan op het eerste gezicht een toonbeeld van harmonie, dit zijn lang niet altijd de meest gezonde, gelukkige koppels. Misschien is de relatie inderdaad zo goed als perfect, maar er zullen op zijn minst kleine conflicten worden uitgevochten: niemand is honderd procent van de tijd honderd procent gelukkig met de persoon met wie hij zo intensief omgaat. De wrijvingen worden hoogstens zó subtiel geuit dat het buitenstaanders niet opvalt, of ze worden alleen achter gesloten deuren getoond. Worden ze zelfs niet bínnen de relatie gelucht, dan is de kans groot dat er een tijdbom onder het ‘gelukkige’ koppel ligt: beide partijen lijden in stilte, bang om hun frustraties te uiten.
Het kan maanden duren voor je met een nieuwe partner voor het eerst aan het ruziën slaat, maar het kan ook al na een paar dagen gebeuren. Het begin van een relatie is immers een verwarrende tijd: jullie doen — als het goed is — allebei moeite om elkaar beter te leren kennen, maar daarbij zullen jullie elkaar ook wel eens verkeerd begrijpen. Je hebt nog geen compleet beeld van de ander en dus geen duidelijk kader waarbinnen je zijn woorden en daden kan interpreteren. Het kan ook dat je onverwachts op een tot dan toe onbekend verschil van mening stuit dat belangrijk genoeg is om een probleem te veroorzaken.
Soms bouwt een ergernis zich langzaam op, aanvankelijk genegeerd om een confrontatie te vermijden, tot deze uitbarst als een vulkaan. Maar het is niet altijd een geleidelijk proces: mogelijk doet of zegt je partner concreet iets wat zó verkeerd bij je valt, dat je meteen ten strijde trekt. Het meest gebruikelijke is een combinatie van de twee: iets ergert je al een tijdje en door een concreet voorval komt het tot een woordenwisseling. Dat betekent niet automatisch het einde van de relatie, als je er maar goed mee weet om te gaan. Een ruzie kan helpen een relatie in stand te houden, als hij maar opbouwend is en hij de al bestaande band tussen de partners geen blijvende schade toebrengt.
“Ruzie maken en van elkaar houden staan niet in contrast tot elkaar, zoals je misschien zou denken. Juist de mensen van wie je houdt, kunnen je de kast op jagen omdat je geeft om wat ze doen en denken. Het is wel van belang ook tijdens een ruzie niet te vergeten dat je houdt van die klootzak tegenover je.”
– Steven
Een goed begin
Wanneer er onweer in de lucht hangt, steek dan niet je kop in het zand maar bereid je voor op een storm. Een ‘perfect’ moment voor een ruzie zal zich nooit aandienen: het valt niet goed wanneer iemand toch al een slechte dag heeft, maar komt ook wat vreemd uit de lucht vallen als jullie verder een prettige dag hadden samen. Als je het voor het kiezen hebt, vind dan een moment dat jullie alleen zijn, zodat jullie je volledig op elkaar kunnen richten en je geen zorgen hoeven te maken over pottenkijkers. Neem er de tijd voor om het probleem aan te pakken en tot een conclusie te komen. Ga niet met een donderwolk boven je hoofd naar bed en ga ook niet halverwege een ruzie voor lange tijd de deur uit: het ongenoegen kan dan gaan woekeren en meer lading krijgen dan nodig is. Soms kan je wel even een time-out inlassen en bijvoorbeeld een blokje om lopen, als de emoties zó ver oplopen dat er niet meer zinvol kan worden gecommuniceerd. Wanneer jullie dan allebei hopelijk weer wat zijn afgekoeld, kan je op lager irritatieniveau de draad weer oppakken of samen nuchter besluiten er een andere keer over te praten, maar het gesprek voor nu af te ronden. Beide partijen kunnen dan nog even rustig over het punt van conflict nadenken, maar hoeven niet met een emotionele open wond rond te lopen.
Conflicten kunnen ook beginnen te woekeren als één van beide partijen domweg weigert over het probleem te praten of zelfs niet toe wil geven dat er een probleem is. In zo’n geval zal de onwillende partij met concrete voorbeelden moeten worden overgehaald tot een discussie. Zelfs een ingebeeld probleem moet worden erkend en besproken.
Niet iedereen zal zijn woede op dezelfde manier uiten. De wijze waarop iemand met gevoelens omgaat, wordt bepaald door persoonlijkheid, maar ook door de cultuur waarbinnen iemand is opgegroeid. Terwijl de één begint te schreeuwen, wild gebaart met zijn handen en er geen misverstand over laat bestaan dat hij kwaad is, slaat de ander dicht, wordt opvallend stil en vermijdt contact. Geen van beide instellingen is bevorderlijk voor een constructieve ruzie. Een schreeuwer zal eerst wat moeten kalmeren. Wanneer iemand erg opgefokt is, zal wat er gezegd wordt niet tot hem doordringen. Heb je ruzie met een schreeuwer, blijf dan kalm om escalatie te voorkomen, al ben je zelf ook woedend. Probeer je hem in volume te overtreffen, dan staan jullie uiteindelijk allebei te schreeuwen maar niet te luisteren en daarmee bereik je niets. Ga je in een lagere versnelling en praat je wat zachter, dan zal je partner geneigd zijn je daarin te volgen. Vraag hem rustig tegen je te praten, omdat je anders niet met hem in discussie kan gaan. Weigert hij dat, zeg dan dat je er zometeen over wil praten omdat het nu geen zin heeft en trek je even terug, zodat hij tijdens de time-out in zijn eentje wat af kan koelen. Vindt hij de aftocht niet respectvol, vertel hem dan dat tegen iemand schreeuwen ook niet respectvol is. Je kan natuurlijk hém vragen om even een blokje om te lopen, maar dat zal meer weerstand oproepen.
Bij iemand die in stilte kookt van woede zal je eerst de bekentenis los moeten zien te weken dát hij boos is en waarover hij precies boos is. Directe vragen werken daarbij het beste en als je aan de lichaamstaal woede afleest, moet je met een eerste ‘nee’ geen genoegen nemen. Lichaamstaal en de toon waarmee je praat zijn trouwens altijd erg belangrijk: wát je zegt is in praktijk meestal ondergeschikt aan hóe je het zegt. Een agressieve of neerbuigende stem of houding, zullen een sterke tegenreactie oproepen bij de tegenpartij.
Is de ruzie eenmaal gestart, ontdek dan ten eerste wat de kern van het conflict is. Achter een directe aanleiding gaat vaak een breder probleem schuil. Vind hij het bijvoorbeeld irritant dat hij steeds de sokken op moet rapen die je overal laat slingeren, dan zal het achterliggende probleem mogelijk een of meerdere van de volgende dingen zijn:
- Je bent slordig en slordigheid stoort hem.
- Je doet iets hoewel je wéét dat het hem stoort en houdt dus geen rekening met zijn gevoelens.
- Je toont niet genoeg waardering voor de moeite die hij doet in het huishouden.
- Je helpt niet genoeg mee in het huishouden.
- Hij zit niet lekker in zijn vel vanwege iets dat eigenlijk niets met jou te maken heeft en reageert zich af.
Om tot begrip te komen en zo nodig verandering, is belangrijk dat vooral wordt gepraat over het echte probleem en niet alleen over de symptomen. Vraag dus door tot je de achterliggende reden te pakken denkt te hebben. Dat is in de meeste gevallen lang geen makkelijke opgave: degene die boos is, zal zich vaak niet bewust zijn van de kern van de irritatie, zeker zo lang hij die nog voelt en daardoor niet rustig de situatie kan analyseren.
Om het nog ingewikkelder te maken: het werkelijke probleem kan ook buiten de relatie liggen. Iets wat eigenlijk een niet meer dan marginale irritatie is waar beide partijen prima mee kunnen leven, kan opeens naar de oppervlakte komen drijven omdat iemand bijvoorbeeld een zware dag had op zijn werk en dat op de een of andere manier van zich af moet zetten. In dat geval is het eigenlijke probleem dat iemand zijn irritatie uitleeft op zijn partner, die daar feitelijk niets mee te maken heeft en waardoor hij juist degene die hem van zijn slechte humeur af zou kunnen helpen, in het harnas jaagt. Het is belangrijk dat iemand die zijn eigen frustraties afreageert op degene van wie hij houdt, er zich bewust van wordt dat hij dat doet. Als iemand dat met regelmaat doet, is de kans groot dat hij er uiteindelijk zijn relatie mee verpest.
Zelf kan je natuurlijk ook met een gevoel van frustratie rondlopen, maar moeite hebben te duiden waar dat gevoel vandaan komt. Het kan dan helpen om met een goede vriend of vriendin te praten die jouw relatie een beetje kent van buitenaf. Hij of zij kan je hopelijk helpen het gevoel te herleiden en suggesties doen om het probleem op te lossen. Soms is de blik van iemand die zelf wat minder emotioneel betrokken is helderder. Bij gebrek aan een geschikte vriend(in), kan je ook een bezoek aan een therapeut overwegen. Wanneer je beter weet wat je dwars zit en al een plan van aanpak hebt bedacht, kan je jouw gevoelens beter onder woorden brengen naar je vriend toe en hopelijk een ruzie voorkomen. Je kan natuurlijk ook samen met je vriend naar een therapeut stappen als jullie een systematisch probleem hebben waarvan de feitelijke oorzaak wat onduidelijk blijft. De therapeut kan een nieuw perspectief geven en objectief advies.
Een zinvolle ruzie
Vermijd directe beschuldigingen: wanneer je partner zich aangevallen voelt, zal hij zich ter zelfverdediging afschermen van jou en het gesprek. Daardoor wordt een opbouwende discussie onmogelijk. Generalisaties zijn ook geen goed idee: het probleem opblazen doet je onredelijk overkomen. ‘Jij doet/zegt altijd…’ is contra-productief. Het is immers vervelend wanneer iemand je de les leest, maar al helemaal wanneer het naar jouw gevoel buiten proportie is.
Een beproefde psychologische tactiek is het doen van uitspraken die draaien rond het woord ‘ik’. Je richt je daarbij niet zo zeer op wat de ander verkeerd doet, maar op de negatieve gevoelens die je hebt door de bestaande situatie, bijvoorbeeld: ‘Ik voel me onrustig wanneer er overal troep ligt.’ Opper je eigen waarnemingen, behoeftes, wensen en gevoel en koppel die eventueel aan het gedrag van je vriend, zonder een direct oordeel: ‘Wanneer jij dít doet, dan voel ik me daar zó door.’ Mogelijke oplossingen kan je aandragen in de ‘we’ variant: ‘Zullen we vanaf nu onze kleren meteen in de wasmand gooien?’ Je vriend zal waarschijnlijk beseffen dat het eigenlijk een verzoek aan hem is, maar zal veelal de poging om het vriendelijk te brengen waarderen. Verzeker je er wel van dat je die suggesties niet doet met een denigrerende toon, als een ouder die een kind aanspreekt. Daardoor kan je vriend zich gekleineerd voelen, wat alsnog leidt tot irritatie.
Aangenomen dat je vriend zich in kan leven in jouw gevoelens en de reden er achter begrijpt — ook al ervaart hij het zelf anders — zal hij graag wat moeite doen om het je naar de zin te maken. Als hij zich niet direct aangevallen voelt, ervaart hij dit voornemen meer als een keuze die hij zelf gemaakt heeft en niet als iets waartoe hij gedwongen wordt door zijn partner. Door ook tijdens een ruzie rekening te blijven houden met elkaars gevoelens, toon je respect, wat sneller leidt tot resultaat.
Vrijwel nooit heeft één van de twee partijen duidelijk ‘gelijk’ en er valt vaak ook helemaal geen gelijk te hebben: veel problemen binnen relaties ontstaan door verschillen in persoonlijkheid en beleving. Daarbij zal onderhandeld moeten worden om tot een nieuwe situatie te komen die voor beiden aanvaardbaar is. Maak concrete afspraken met elkaar om het probleem op te lossen, dan kunnen jullie elkaar erop aanspreken wanneer iemand de afspraken niet nakomt. Wees je daarbij ook bewust van elkaars beperkingen. Als iemand bijvoorbeeld zijn hele leven slordig is geweest, dan kan hij beterschap beloven, maar de kans is groot dat hij vroeg of laat weer terug valt in zijn oude gewoontes. Verandering is niet onmogelijk maar vaak wel moeilijk en tijdelijk. Komt hetzelfde strijdpunt keer op keer naar boven in een relatie — of het nu om slingerende sokken gaat of om bijvoorbeeld vreemdgaan — dan zal de klagende partij daaruit conclusies moeten trekken. Weegt het probleem zó zwaar dat je bereid bent je vriend kwijt te raken als de situatie niet verandert of kan je er mee leven, zonder dat je er verdrietig van wordt? Zorg er in ieder geval voor dat er aan het einde van iedere woordenwisseling vrede is gesloten of op zijn minst een wapenstilstand. Het voorkomt dat een mug in beladen stilte uitgroeit tot een olifant.
Ruzies kunnen je uiteindelijk nader tot elkaar brengen, wanneer deze leiden tot nieuwe inzichten over jezelf en je partner. Je leert elkaar immers van een andere kant kennen, die misschien wat minder vrolijk en romantisch is maar wel erg menselijk.
Verbale en lichamelijke agressie
Scheldpartijen zijn in principe taboe: er wordt niets gezegd waar iemand mee geholpen is en de woorden kunnen niet meer worden ingeslikt, ook niet wanneer de eigenlijke ruzie voorbij is. Ze kunnen voortleven in het hoofd van jou en je partner en blijven knagen. Het is wel in zekere mate cultureel bepaald hoe zwaar mensen aan een scheldwoord tillen. Binnen sommige culturen worden met scheldwoorden als het ware demonen uitgebannen en klaart de lucht na een scheldpartij al flink, nog voor er verder een zinvolle ruzie heeft plaatsgevonden. De uitgescholden partij ziet het dan — hopelijk — binnen de context van de ruzie en schudt het van zich af. Daar kan je echter niet van uitgaan en er valt ook moeilijk te voorspellen welke scheldwoorden je partner van zich af laat glijden en welke de situatie zullen doen escaleren. Het doel moet blijven een probleem op te lossen, niet om je partner pijn te doen, hoewel dat verleidelijk kan zijn op het moment dat je boos bent. Als je elkaar al wat langer kent, weet je vaak precies hoe je de ander het beste op de kast krijgt. Je wint er echter niets mee: degene van wie je houdt woedend krijgen, bewijst niet je gelijk.
Lichamelijk geweld is nooit acceptabel: depressie, drugs, drank of passie zijn geen excuus. Iedere klap of duw is er één te veel. Net zoals verbaal geweld laat ook de lichamelijke variant littekens achter die een relatie fataal kunnen worden. Achteraf spijt betuigen plakt de eerste keer misschien nog een pleister op de wond als je geluk hebt, maar een tweede keer heb je al geen enkele geloofwaardigheid meer. Vertrek bij herhaling onmiddellijk of zoek professionele hulp.
“Ik ben er niet trots op, maar ik heb wel een keer mijn vriend met een vlakke hand een harde mep tegen zijn gezicht gegeven. Het heeft me heel veel moeite gekost om dat emotioneel weer recht te trekken. Wanneer ik merk dat ik met opgekropte agressie rondloop, sport ik dat tegenwoordig van me af. En wanneer er een rode waas voor mijn ogen dreigt te komen, trek ik me snel even terug. Mijn vriend accepteert dat ik soms zo’n time-out nodig heb.”
– Ruud
De handdoek in de ring gooien
Wanneer moet je accepteren dat de relatie gedoemd is te mislukken en dat jullie er beter een punt achter kunnen zetten? Dat is niet zo zeer af te leiden uit het aantal ruzies, maar meer uit de aard van de ruzies. Blijven er ondanks je beste bedoelingen regelmatig terugkerende scheldpartijen voorkomen waar geen vorderingen mee gemaakt worden, dan zal je er waarschijnlijk een eind aan moeten breien.
Je kan nog proberen de terugkerende problemen aan te pakken, juist tijdens een periode dat het goed gaat. Jullie gaan dan rustig samen zitten en proberen de relatie van buitenaf te bekijken om te analyseren wat er aan schort. Als er te veel negativiteit heerst en jullie niet meer genoeg je waardering voor elkaar uiten, is het bijvoorbeeld een plan om iedere avond een paar minuten vrij te maken om expliciet een aantal dingen tegen elkaar op te noemen waarmee je partner je die dag blij maakte. Als jullie dreigen uit elkaar te groeien, kan je ook iedere avond even de dag doornemen, waardoor je weer beter weet wat er emotioneel en praktisch bekeken speelt bij je vriend.
Therapie is een redmiddel als je de relatie toch echt niet kwijt wil, maar er samen niet uitkomt: een externe adviseur kan jullie dan leren beter met elkaar te communiceren. Ook als jullie naar aanleiding van een ruzie wél tot goede voornemens komen om de strijdpunten op te lossen, maar jullie je daar vervolgens niet aan kunnen houden, moet je nog eens goed bedenken of je met de kennelijk niet oplosbare problemen kan leven. Ben je per saldo gelukkiger met of zonder deze partner? Als je weet dat een terugkerende ergernis eigenlijk geen breekpunt is, maar er toch frustratie over blijft voelen, dan is er niets mis met een luchtige, voor de vorm gehouden ruzie op zijn tijd. Je weet dat er waarschijnlijk niets zal veranderen, maar het kan de druk van de ketel halen.
Fysiek geweld is in principe een reden om een relatie meteen te verbreken. Afhankelijk van de ernst van de aanval en de omstandigheden, kan je na een eerste keer nog voorzichtig besluiten iemand een tweede kans te geven: een duw hoeft niet het einde te betekenen van een relatie die al jaren duurt, maar is net als een klap een erg slecht voorteken. Het geweld kan maar al te makkelijk escaleren: als iemand een eerste keer met geweld weg komt, wordt de drempel lager om het een tweede keer te doen. Er moet duidelijk worden gemaakt dat de geweldpleger bij herhaling acuut zijn koffers kan pakken. Hou hem daar ook aan, zodra hij het nog een keer flikt, om te voorkomen dat je met enige regelmaat als boksbal dient. Het is van een hardhandige partner niet te veel gevraagd dat hij in therapie gaat om te leren zijn woede op een minder schadelijke manier te uiten.
Zit je gevangen in een relatie met een gewelddadige partner, waarbij je gevaar loopt en niet meer voor jezelf op durft te komen, neem dan contact op een hulporganisatie in je regio. Kijk hier voor meer informatie.
“Ik heb van niemand iets nodig behalve liefde en respect en wie me die twee dingen niet kan geven, heeft geen plaats in mijn leven.”
– Harvey Fierstein, schrijver/acteur
Laatste edit 04-11-2018 English version here.
Spread the love!